Erzurum'da yaşanan göç olgusuna geçmeden önce, Erzurum'un önemine ait tarihten iki farklı yabancı isimden iki farklı ve ilginç tespiti ve iki bizim tarihimizden de bir farklı tespiti vermek istiyorum. Rus çağdaş edebiyatının büyük şairi Puşkin Erzurum Yolculuğu isimli eserinde şöyle der. "Erzurum Osmanlı'nın Asya topraklarının başkenti olarak görülüyor" Marks ise Osmanlı Rus savaşında kaleme aldığı bir makalesinde şöyle diyor: "Kars Erzurum'un kilididir. Erzurum ise İstanbul'un kilidir" Sultan Hamid ise Gazi Ahmet Paşa'ya çektiği telgrafta " Erzurum Asya topraklarımızın boğazıdır. Muhkem koruna" Söylenecek başka bir söz var mı Erzurum için.
İki gündür ilimiz Erzurum'u yazıyoruz. Yaşanan göç olgusunu ve giderek azalan nüfusumuzu irdeliyoruz. Seferberlikte en çok göç veren illerden biri olmuş Erzurum. Seferberlikte muhacirliğın yoğun yaşandığı yıllarda Orta Anadolu içlerine kadar uzanan çok yoğun bir göç olgusu yaşamış Erzurum.. Cumhuriyet kurulmuş ve 1927 yılında ülkemizde ilk nüfus sayımı yapılmış. İstatistiklere bakıldığında Türkiye'nin nüfusu 13 milyon 648 bin. Yüzde seksen beşi köylerde yaşıyor. İl sayısı 63. Yaşanan yoğun bir muhacirliğe rağmen; Erzurum'un nüfusü 229 bin. 63 il arasındaki sıralaması ise 16. Erzurum'un da yüzde 87'si köylerde yaşıyor.
1935 yılında yapılan ikinci nüfus sayımında da ülkemizin nüfusu 16 milyon 158 bin olmuş. İl sayısı 57. Erzurum'un nüfusu 385 bin. 57 il arasındakı sıralaması ise 10. Muhacirlikte ciddi bir nüfus kaybı yaşayan Erzurum muhacirliğe gidenlerin bir kısmının geri dönüşleriyle birlikte nüfus artışında olağanüstü bir toparlanma yaşıyor. 23 Nisan 1920'de açılan Büyük Millet Meclisinde ise biri Oltu milletvekili olmak üzere Erzurum 11 milletvekilliğiyle temsil ediliyordu. Bugün ise 5 milletvekiline inmiş temsiliyetimiz.
Göç olgusu elbette salt Erzurum'a ait bir olgu değildir. Nerdeyse ülke nüfusunun %75'i, 30 buyükşehirde yaşıyor. İstanbul tek başına %18 nüfus barındırıyor. Büyükşehirlerin tamamında nüfus artışı yaşanırken Doğu'nun en büyük şehri Erzurum'da böylesine bir nüfus erezyonunun yaşanması neden ve niçin? Sorguladığımız bu. Bu gòçün ekonomik boyutu olduğu kadar başka birtakım olumsuz yansımalarının da olacağı muhakkak. Selçuklu'dan, Osmanlı'dan itibaren ve cumhuriyetle de sürekli bir şekilde tahkim edilen bu şehirde bu göç mutlaka durdurulmalı.
Bugün ülkemizin nüfusu 85 milyon. İl sayımız 81. Erzurum'un kalkınmadaki sıralaması 61. nüfusumuz 745 bin. Milletvekilliği sayısımız 5. İller arasındaki nüfus sıralamamız ise 31. 2007 yılında 785 bin nüfusu barındıran bir Erzurum 2024 yılında 745 bine geriliyor. Aldığı göçlerle eksilerde bir ivme yaşarken Erzurum, verdiği göçlerlerle de olumsuz bir seyir izliyor Erzurum.