Dadaşkent’te evimiz önünde akan çeşmenin suyun çok leziz bir içimi var. ESKİ Genel müdürü Remzi Ertek Bey’i telefonla arayarak bu suyun kaynağını sordum. O da memba suyu dedi. Bunun üzerine Arıtma Tesisleri Daire Başkanı Tayyib ÇUBUKCU beni arayarak Arıtma Tesislerini gezdirip bilgi vermek için davet etti. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi rahmetli hocamız Profesör Dr. Asri Çubukçunun oğlu olduğunu söyledi. Rahmetli hocam gibi oğlu da önemli bir görevle Erzurum’a hizmet ediyordu.
Kalktım davete icabet ettim, gittim. Arıtma Tesisi Daire Başkanı Tayyip kardeşim güler yüzüyle karşıladı. Tesissileri gezdirdi. Sonra da ünitelerin detaylı bilgisini bana ulaştırdı.
İçme suyu arıtımında 3 temel prensibi amaç edindiklerini söyledi:
• Suyun fiziksel ve kimyasal kalitesinin sağlanması,
• Suda bulunan sağlığa zararlı maddelerin giderilmesi,
• Hastalık yapıcı mikroorganizmaların etkisiz hale getirilmesi amacıyla su arıtımı yapılması.
Erzurum İçme Suyu Arıtma Tesisinden çıkan suyun kalitesi, Türk Standartları, Dünya Sağlık Teşkilatı, ABD Çevre Koruma Ajansı ve Avrupa Birliği Standartlarına uygun niteliktedir belgesini almışlar. Yine Arıtma sistemleri ile de ISO 22000:2018 ‘’İÇME SUYU ÜRETİMİ’’ kalite belgesini de almışlar.
Laboratuvarımızdaki Enstrümantal Cihazların ölçümlemeleri ve yıllık bakımları yaptırılarak personelimize Cihazların Aplikasyon Eğitimleri aldırıldığını, akreditasyon kapsamında laboratuvarımızı geliştirmek amacıyla ve yeni katılan personellerimize TS EN ISO 17025 eğitimi verildiğini, TÜRKAK tarafından her yıl düzenli olarak yapılan Akreditasyon Denetimi 2020 yılında da başarıyla gerçekleştirildiğini beyan ettiler.
Eski’nin Erzurum’a bağlı tüm ilçe ve köylerin içme sularından sorumlu olduğu için şehir merkezindeki şebeke suyu, çeşmeler, ilçe merkezleri ve köylerden su numuneleri alınarak, su kalitesini kontrol etmek amacıyla yıl içerisinde toplam 6497 adet su analizi yapıldığını ifade ettiler.
Elbette İstanbul, Ankara ve diğer kentlerin barajlarının su doluluk oranlarını her gün haberlerde dinliyoruz. Erzurum’un suyu da Palandöken Barajından sağlanan ham sulardır. Onlar suyun kalitesini tartışmıyorlar. Suyun olup olmadığını tartışıyorlar. Şükür biz ise su sıkıntısını değil, fiziksel ve kimyasal kalitesi sağlanmış güvenli su içmeyi arzu ediyoruz.
Hani şair demiş ya : “Evladım lütfen bir su ver, bardağı değil, suyu yıka da ver.” İşte Erzurum suyu yıkanmış içilebilir bir su. Emin ellerde. Genç, çalışkan, dünyayı takip eden ve yeniliğe açık genç mühendisleri tanıştırdı. Mutlu oldum. Tayyip Bey kardeşim bir de bize su ikram etti, iki bardak içtim.
Neden sularda bazı mahallerde tat farklılığının olduğunu sorduğumda: -Alt yapıdan kaynaklandığını bazı mahallelerdeki boruların eski ve demir boru olduğunu, bir de apartmanlardaki depoların her yıl temizlenmesi gerektiğini söyledi. Teşekkür ettim ayrıldım.
Bugün Üçüncü dünya diye nitelenen ülkelerde her gün 25.000 kişi kirli su içtiği için hayatını kaybetmektedir. Hindistan’daki suların %70’i kirlidir. Çin’in en büyük 44 kentinden 41’inde yeraltı suları kirlenmiştir. Evlerden su akıtmak insanlık için önemli bir başarıdır. Kanalizasyonlar da ayrı bir başarı öyküsüdür. Üniversitelerimizde çevre mühendisliğinde su ve kanalizasyon bölümleri olması gerektiğini düşünüyorum.
Vatandaşlara bu konuyu sorduğumda: -Palandöken Baraj etrafını daha korunaklı yapsalar dedikoduların önüne geçilmiş olur dediler. Orayı gezmediğim için bir şey diyemeyeceğim. Ancak koca barajın neresi nasıl korunaklı yapılır bakmak gerekir.
NOT: Yıl 1913 Erzurum’da birisi dağ, ötekisi yerli suları adıyla iki kaynaktan kargir ve künkler vasıtasıyla kent merkezine getirilen iki kaynak suyu vardı. Dağ suları Palandöken dağ silsilesinden ve Abdurrahman Gazi civarından çıkan sular 12 yoldan getirilmekteydi. Şehir içerisinde sırf dağ suları olmak üzere 313 boru ile 269 çeşmeye taksim edilmekteydi. Yersularına ait 31 kaynaktan 212 boru ile 126 çeşmeye dağıtılıyordu. Savaş sonrasında her yerin tahrip edildiği gibi çeşmeler de de tahribat olmuştur.
Dr. Şerif Bey, Erzurum Vilayeti Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası adlı esere bakıla bilir.
