Hayal gücü her şeydir.
Einstein
Hayal sözcüğü Arapçadan Türkçeye geçmiş bir sözcüktür. Zihinde tasarlanan, canlandırılan ve gerçekleşmesi özlenen şey, imge, düş, gölge, hülya anlamınadır.
İnsan hayal kuran ve kurduğu hayalleriyle yaşayan bir varlıktır.
Eğer insan hayal kuran ve kurduğu hayallerle yaşıyorsa bu yeteneğini elinden almayız. Yahya Kemal "Deniz türküsünde" boşuna söylememiş : "İnsan âlemde hayal ettiği müddetçe yaşar." Yaşadığı müddetçe de hayal eder.
Bırak insanı hayvanların da hayal kurduğunu sanırız. “Aç tavuk (hayalinde) kendini darı (buğday) ambarında sanırmış” atasözü buna kanıttır.
İnsan fiziki yapısıyla sınırlı, manevi ve psikolojik yapısıyla sınırsız bir yapıya sahiptir. Gelişme çağındaki çocukların hayal kurma yetenekleri en üst seviyededir. Fiziki sınırlılıklarının bilincinde olma dönemi daha sonraki yaşlarda belirgin hale gelir.
Gelişmenin itici gücü hayaldir. Hayaller daha çok elde edilen, kavuşulan şey üzerine değil, elde etmek istediğimiz ve daha çok olmasını istediğimiz şey üzerine olur. İnsan kavuşmak istediği şeyi hayal eder. İmkânsızlıklar insanı hayale zorlamaktadır. Demek ki hayaller geçmişten daha çok geleceğe dönük işlemektedir. İnsan geçmişte kavuştuğu imkânları kaybedince derin bir ah çekerek yine de gelecekte ona kavuşmayı hayal edebilir.
Çocuklar yaşadıkları gerçek çevre kadar, hayalin yarattığı dünyalarda da yaşaralar. Masallar, hikâyeler ve oyunlar onların dünyasını gerçekmiş gibi süsler. Çocuklar masallar ve hikâyelerdeki kişileri kendilerine örnek alarak hak ve hukuk, sevgi ve nefreti gibi değerleri ve değersizlikleri öğrenirler. Bu açıdan eğitimde masallar ve hikâyeler çok önemlidir.
Çocuklar hayal dünyasında mutludur. Hayalle düşünür, fiziki dünyanın sınırlılığını aşar, bulutların üstüne çıkar ruh ve zihin zenginliğine kavuşur. En iyi eğitim hayalleri zenginleştiren eğitimdir. Üzülerek ifade edeyim ki, çocukluğumuzda masal adı altında “al karısı”, “cin” ve “peri” diyerek korkuttular. Bunu da zararını söylemek zorundayım. Keşke böyle masal adı altında kendi korkularını büyüklerimiz anlatmasalardı. Onun için Dedem Korkut gibi hikâyeler anlatılsaydı. Kim okuma yazma biliyordu ki! Sonra evlerimizde bugün bile çocuklarımıza okuyacağımız kaç masal ve hikâye kitabımız var. Çocukların hayallerini yıkmamak gerekir.
Bugün hayal, bilimde yapılan keşif ve icatların da önemli bir etkenidir. Bedii Ziya Egemen hocamızın ifadesiyle : “Birçok mucit ve kâşiflerin hayat ve eserlerinde hayalin zaman zaman hakikate giden bir yol olduğunu görmekteyiz. Öbür yandan, geçmiş asırların masallarda hayal ettiği şeylerin çoğu bugün hakikat olmuştur.”
Hayallerle bilim, sanat, müzik, resim, edebiyat, şiir ve mimari gelişir. Keşif ve icatlar hayallerle beslenir.
Bunun için Alman filozofu Hegel’e göre, hayal yaratıcıdır. Bu yaratıcı etkinlik gerçekliği ve onun şekillenmelerini kavrama yeteneğini ve duyusunu içerir. Sanatçıdaki hayal gücünün üretici etkinliği, deha, yetenek ve benzeri diye adlandırılan şeydir.
Albert Einstein eğitimde hayali bilgiden daha önde tutar.
“Hayal gücünüzden vazgeçmeyin. Hayal gücü her şeydir. Sizi bekleyen güzelliklerin ön izlemesi gibidir. Hayal gücü bilgiden daha önemlidir. Hayal gücünüz geleceğinizi belirler. Zekânın gerçek göstergesi hayal gücüdür, bilgi değil. Bu yüzden hayal gücünüzün hantallaşmasına izin vermeyin. Hayal, bilimden daha önemlidir; çünkü bilim sınırlıdır. İnsan aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye ulaşamaz. Hayal gücü bilgiden daha önemlidir. Çünkü bilgi sınırlıyken, hayal gücü tüm dünyayı kapsar.”
Bugün dünyada eğitimde yükselen değerler arasında merak ve hayal yerini almaktadır.
1-Eleştirel düşünme ve problem çözme,
2- Ağlar arası işbirliği ve liderlik,
3- Çeviklik ve esneklik,
4- Girişim ve girişimcilik ruhu,
5- Etkili sözlü ve yazılı iletişim becerileri,
6- Bilgiye ulaşma ve analiz etme,
7- Merak ve hayal.
Tüm eğitimcilere, anne-babalara ve devlet yöneticilerine düşen görev yukarıdaki bu maddeleri önemseyerek; çocukların ve gençlerin hayallerini çalan kör, sağır ve aklı tutsak eden siyasi ideolojilerin kurbanı etmemektir.
Sözde büyükler hayallerimizi çaldılar. Ellerim yakalarındadır!
