1854-1855 Osmanlı Rus Kırım Savaşı'nda Ruslar serhat Kars'a yöneldiler. Niyetleri Kars ve Erzurum üzerinden Anadolu'ya ve sıcak denizlere akmaktı. Ancak Kars halkının ordunun yanında yer aldığı muhteşem direnişleriyle dönemin Padişah'ı Sultan Mecid tarafından "Gazilik" ünvanıyla òdüllendirildi. Gazilik ünvanı Osmanlı''da bir ilkti. Ruslar Erzurum önlerine Hasankale'ye kadar geldikleri halde, fakat Erzurum'a varamadan mağlup olup geri döndüler. Kars'ın ve Erzurum'un Çarlık Rusyası'nın eline geçmesi halinde İngiltere'nin İran ile olan her türlü ticarî bağlantısı son bulacaktı. İngiltere bu nedenle bu savaşta Osmanlı'nın yanında yer aldı. İşte Karl Marks bu savaş sürecinde kaleme aldığı oldukça uzun makalesinde Kars'ın ve Erzurum'un Anadolu açısından stratejik değer ve önemini şu cümlelerle özetler:
"Eğer Kars Erzurum’un anahtarıysa, Anadolu’nun stratejik ve ticari yollarının merkez noktası ve İstanbul’un anahtarı ve kilidi de Erzurum’dur."
Anadolu'nun vatanlaşmasının ilk adımları bugün ekonomik yönden geri kalmış bu iki kadim Türk şehirden atılmıştır. Karl Marks'ın önemli tespiti vesilesiyle bu iki şehrimizi bir kez daha hatırlatmış olalım ve sosyo- ekonomik açıdan kalkınmasına biraz daha fazla yönelim derim. Olmaz mı?
